Cukrzyca nazwana jest plagą współczesnych czasów - dlaczego?

Porozmawiajmy o cukrzycy… z Diabetolog i Specjalistą Chorób Wewnętrznych • dr n med. Elżbietą Sobol

Cukrzyca nazwana jest plagą współczesnych czasów - dlaczego?

Na całym świecie obserwujemy ogromy wzrost liczby pacjentów z cukrzycą - wg danych IDF1 (Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej) w 2019 roku na całym świecie chorowało 463 miliony osób a obserwacje tempa wzrostu zachorowań na cukrzycę wskazują, iż w roku 2030 to 578 milionów. I niestety, obserwując poprzednie dane, IDF nie przeszacowuje tych prognoz. Tendencja wzrostowa dotyczy wszystkich typów cukrzycy, ale największy przyrost obserwujemy wśród pacjentów z cukrzycą typu 2 - czyli tego typu cukrzycy, który odpowiada za około 90% zachorowań na świecie, często wiąże się z otyłością oraz z nieprawidłowym stylem życia. Inne typy cukrzycy to m.in: cukrzyca typu 1 wynikająca z zaburzeń układu immunologicznego, które doprowadzają do uszkodzenia komórek trzustki odpowiedzialnych za wytwarzanie insuliny, w wyniku ich uszkodzenia insulina nie jest produkowana i jedynym sposobem leczenia tej choroby jest podanie jej z zewnątrz; cukrzyce wywołane innymi schorzeniami takimi jak m.in. choroby trzustki, zaburzenia endokrynologiczne, cukrzyce spowodowane stosowaniem niektórych leków, cukrzyce będące efektem uszkodzenia genów raz cukrzyca ciążowa, która najczęściej rozpoznawana jest między 24 a 28 tyg ciąży, zwykle  mija wraz z porodem ale może istotnie wpływać na zdrowie matki i dziecka.

Czyli przyczyn cukrzycy jest dużo?  

Tak, nie mniej jednak wszystkie doprowadzają do sytuacji, w której mamy do czynienia ze zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemią) a brakuje jej w komórkach. Komórki są głodne bo glukoza nie może dostać się do ich wnętrza. W efekcie tych zaburzeń w komórkach brakuje glukozy, czyli cząsteczki, z której wytwarzana jest energia niezbędna do życia.

Czy rozpoznanie cukrzycy jest skomplikowane?

Odpowiem przewrotnie: i tak, i nie. U części pacjentów obserwujemy szybki postęp choroby, który doprowadza do pojawienia się typowych objawów cukrzycy związanych z hiperglikemią takich jak m.in. : wzmożone pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, niezamierzona utrata masy ciała, pogorszenie ostrości widzenia, częste infekcje dróg moczowo-płciowych. Tacy pacjenci poszukują pomocy lekarskiej i szybko wykonują badania diagnostyczne. Niestety bardzo duża liczba ludzi nie wie, że takie schorzenie występuje u nich. Dzieje się tak dlatego, że choroba rozwija się powoli i przez długi czas nie powoduje żadnych dolegliwości. Dotyczy to głównie cukrzycy typu 2.

Jak zdiagnozować cukrzycę? Jakie badania należy wykonać aby rozpoznać cukrzycę?

Podstawowym badaniem jest oznaczenie glukozy we krwi żylnej. Badanie to powinno być wykonane w wystandaryzowanym laboratorium. Prawidłowe stężenie glukozy we krwi na czczo (czyli po przewie minimum 8 godzin od ostatniego posiłku) to 70-99 mg/dl. Wartości wyższe wymagają diagnostyki. 

Jeśli pacjent ma typowe objawy hiperglikemii i w badanej próbce krwi ( niezależnie od pory dnia i pory spożycia posiłku)  stężenie glukozy wynosi 200 mg/dl lub więcej - wówczas rozpoznajemy cukrzycę. Jeśli nie ma typowych objawów lub jeśli przy współistnieniu objawów glikemia przygodna jest poniżej 200 mg/dl to wówczas cukrzycę należy rozpoznać na podstawie: 

a. 2-krotnego oznaczenia glikemii na czczo w godzinach porannych — dwa wyniki ≥ 126 mg/dl są podstawą do rozpoznania cukrzycy

lub

b. jednorazowego oznaczenia HbA1c — wartość ≥ 6,5% jest podstawą do rozpoznania cukrzycy.

A co w sytuacjach wątpliwych?

W sytuacjach wątpliwych, tzn.  takich w których wyniki nie są prawidłowe ale nie dają podstaw do rozpoznania cukrzycy kierujemy pacjenta na dodatkowe badania- m.in. doustny test tolerancji glukozy (tzw. test obciążenia glukozą), w skrócie oznaczany jako OGTT. Bardzo ważne jest przygotowanie do badania. Test powinien być przeprowadzony w godzinach porannych , na czczo, u osoby wypoczętej, po przespanej nocy i bez wcześniejszego ograniczania spożycia węglowodanów w diecie. Badanie polega na oznaczeniu glukozy na czczo we krwi żylnej, następnie pacjent wypija w ciągu 3-5 minut roztwór 75g glukozy rozpuszczonej w 250 ml wody  i po 2 godzinach pobierana jest ponownie próbka krwi . Niezwykle ważne jest to, aby pacjent  w czasie wykonywania testu pozostawał w miejscu jego wykonywania, w spoczynku. Uczulam pacjentów, aby nie robili w tzw. międzyczasie zakupów a także aby nie prowadzili emocjonujących spotkań biznesowych on-line, ponieważ takie aktywności mogą zaburzyć wynik testu. Zalecam pacjentom słuchanie spokojnej muzyki lub czytanie książki.

Czy wysokie stężenie glukozy we krwi jest niebezpieczne?

Tak. Przewlekła hiperglikemia powoduje uszkodzenie włókien nerwowych, małych i dużych naczyń krwionośnych, przyspiesza powstanie miażdżycy. Wszystko to może doprowadzić do uszkodzenia bardzo ważnych narządów takich jak serce, nerki, oczy, może przyczynić się także do powstania trudnogojących się owrzodzeń na stopach (zespołu stopy cukrzycowej). Dzieje się to stopniowo, prawie niezauważalnie. Przy obecnym pędzie życia pacjent nie zauważa pierwszych symptomów choroby niedokrwiennej serca a zaburzenia widzenia tłumaczy długotrwałą pracą przy komputerze. Jest takie powiedzenie że „ cukrzyca nie boli ale jej powikłania już tak”. Jako przestrogę przytoczę historię jednego z moich pacjentów: 46 letniego, otyłego mężczyzny, ojca dwójki dzieci, kierowcy, zatrudnionego w piekarni (wstającego o 3 rano) i budującego dom. Cukrzyca typu 2 wykryta była 3 lata temu (choć z wywiadów wynika, że mogła trwać dłużej) a otyłość od lat 20. Był świadomy powikłań choroby, ponieważ ma ojca chorego cukrzycę. W ostatnim czasie rzadko samodzielnie oznaczał glukozę, a jeśli już to oznaczone wartości utrzymywały się w granicach 160-270 mg%. I nie zaniepokoiło go to, bo twierdził, że dobrze się czuje. Wyższe stężenia glukozy tłumaczył tym, że nie miał czasu na dobre, zdrowe jedzenie, aktywność fizyczną a i czasami „ wypadły spotkania ze znajomymi”. Trafił do mnie „ przymuszony” skierowaniem od lekarza medycyny pracy. Konsultacja trwała godzinę. Uświadomiłam mu na jak duże ryzyko jest narażony i dopiero nasz wspólny wysiłek: jego jako pacjenta i mnie jako lekarza może zaowocować poprawą, że tylko z jego właściwym zaangażowaniem w leczenie choroby istnieje szansa na uniknięcie poważnych kłopotów. Był sceptycznie nastawiony, gdy mówiłam mu o konieczności zmiany pracy na taką , która pozwoli na 8 godzinny sen i aktywność fizyczną 2-3x w tygodniu. Pacjent nie wyraził zgody na modyfikację leczenia z użyciem nowoczesnych leków (z uwagi na wysoka ich cenę) ale obiecał przyjmować regularnie leki dotychczas stosowane w zmodyfikowanej dawce. Nie był również zachwycony wskazówkami dotyczącymi zmiany sposobu odżywiania się ale zgodził się nad tym popracować. Zaplanowaliśmy kolejną konsultację za 4 tygodnie - niestety pacjent nie zgłosił się. Pojawił się u mnie po 5 miesiącach i pierwsze wypowiedziane jego zdanie to „ Przepraszam, teraz wierzę w to, co Pani do mnie mówiła”. Okazało się, że 1,5 miesiąca wcześniej przeszedł rozległy zawał, który doprowadził do znacznej dysfunkcji mięśnia serca. Pacjent przekazał mi, że kardiolog , który go ratował ,pytał czemu nie leczy cukrzycy?! Po tym incydencie pacjent diametralnie zmienił podejście do prowadzenia cukrzycy, czuje się dość dobrze ale wymaga długiej rehabilitacji. Stosuje nowoczesne leki, na które wydaje mniej niż wcześniej na papierosy. Zachęcił też do wizyty u mnie swojego młodszego brata i otyłego kolegi.

Dlaczego? 

Przypadek, który opisałam pokazuje, że w tej rodzinie cukrzyca występuje pokoleniowo. Dokładny wywiad pokazał, że oprócz ojca cukrzyca była u jego siostry i mamy. Pacjent przekonał swojego brata do wykonania badań, które potwierdziły u niego występowanie cukrzycy. Dzięki ich przeprowadzeniu ( przy praktycznie braku jakichkolwiek objawów klinicznych cukrzycy) już na wczesnym etapie możliwe było włączenie leczenia oraz mocno zmotywowało pacjenta do powrotu do uprawianego wcześniej sportu.

Z kolei otyły kolega, który był naocznym świadkiem incydentu sercowego przyjaciela samodzielnie, wykonał podstawowe badania diagnostyczne, ale w momencie kiedy zobaczył, że wyniki nie odbiegają znacznie od normy ( glukoza na czczo 105 mg/dl) to zaprzestał dalszego postępowania. I to był błąd-wyniki powinien zinterpretować lekarz, ponieważ wyniki były nieprawidłowe a pacjent wymagał dalszej diagnostyki. W przypadku tego pacjenta dodatkowe badania nie potwierdziły cukrzycy ale wskazały na występowanie insulinooporności oraz stanu przedcukrzycowego . Jest to o tyle ważne, że na obecnym etapie wiedzy wiemy , że stan przedcukrzycowy może zwiększać ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego a właściwa interwencja medyczna może zmniejszyć to ryzyko. 

Bo lepiej jest zapobiegać?

Tak, zdecydowanie. Zawsze powtarzam, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Jest to lepsze dla pacjentów jak i dla nas jako całego społeczeństwa. Dlatego z całą mocą zachęcam do zdrowego, świadomego odżywiania się, odpowiedniej aktywności fizycznej, unikania używek i …wykonywania regularnych badań profilaktycznych.

Według Zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2021, 2 badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzać raz na 3 lata u każdej osoby powyżej 45. Ponadto, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać co roku u osób z następujących grup ryzyka: 

• z nadwagą lub otyłością 
• z cukrzycą występującą w rodzinie
• mało aktywnych fizycznie;
• z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę;
• u osób, u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy; 
• u kobiet z zespołem policystycznych jajników;
• u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową;
• u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała powyżej 4 kg;
• z nadciśnieniem tętniczym;
• z dyslipidemią ;
• z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

 

I na tym dziś skończymy, bo rower czeka. Dziękuję za rozmowę. 

 Diabetolog i Specjalistą Chorób Wewnętrznych • dr n med. Elżbietą Sobol

 

Umów się na wizytę do Endokrynolog • Diabetolog • dr n med. Lidia Kania lub zapraszamy do kontaktu telefonicznego ☎️ 22 873 8008

 

Umów się na wizytę do Diabetolog i Specjalista Chorób Wewnętrznych • dr n. med. Olga Turowska lub zapraszamy do kontaktu telefonicznego ☎️ 22 873 8008

 

_______________________________________

1. International Diabetes Federation, IDF  Diabetes Atlas, 9th edition

2. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą 2021. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna 2021, tom 7, nr 1